Raty w ZUS a kwestia dofinansowań PFRON

Temat rozłożenia na raty składek ZUS w kontekście możliwości ubiegania się o dofinansowanie do wynagrodzeń pracowników niepełnosprawnych był już kilkakrotnie poruszany, ale niestety wciąż powraca, gdyż PFRON nadal wszczyna postępowania wobec pracodawców, którzy zawarli układy ratalne z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, domagając się od nich zwrotu dofinansowania wraz z odsetkami.

Sytuacja ta budzi obecnie ogromne kontrowersje, nie tylko od strony prawnej, o czym dalej, ale też ze względu na kwestię zaufania do organów Państwa, które zachęcały pracodawców do korzystania z tej formy pomocy, w żaden sposób nie wskazując wiążących się z tym zagrożeń. Warto przypomnieć, że obecnie PFRON prowadzi liczne postępowania wobec pracodawców za okresy obejmujące lata 2020-2023, czyli czas pandemii, lockdownów, kiedy znaczna część gospodarki nie funkcjonowała na skutek administracyjnych zakazów, a większość pracodawców musiała radzić sobie ze zmniejszonym popytem i innego rodzaju ograniczeniami. Wprowadzane wtedy przepisy jako główny cel stawiały pomoc przedsiębiorcom, głównie w kontekście utrzymania zatrudnienia, z czego faktycznie pracodawcy się wywiązali, nie dokonując masowych zwolnień. W celu pomocy pracodawcom ustawodawca wprowadził szeroki zakres rozwiązań, w tym przepisy umożliwiające im dokonywanie spłat należności publicznoprawnych w ratach bądź odraczających termin płatności, jak również w niektórych przypadkach zwolnienie z wpłat.

Do akcji pomocy pracodawcom włączył się aktywnie sam PFRON, który informował w licznych komunikatach, iż wszelkie ulgi uzyskane w opłacaniu składek nie będą skutkowały negatywnymi konsekwencjami dla pracodawców. Przykładowo PFRON stwierdzał, iż „Zawarcie umowy o odroczenie terminu płatności lub przesunięcie terminu przepisem prawa (jak w przypadku zaliczki na podatek dochodowy) wyznacza pracodawcy nowy termin płatności danej należności. Dlatego też Fundusz uznaje, iż przyznane pracodawcy odroczenia terminu płatności należności podatkowych i ZUS-owskich (w tym automatyczne na podstawie przepisu prawa), związane z panowaniem koronawirusa, będą traktowane jako wyznaczenie nowych terminów płatności. Jeśli więc pracodawca dotrzyma nowego terminu płatności (lub opóźni się z płatnością maksymalnie o 14 dni, a umowa – gdy była zawarta – nie zostanie rozwiązana), ma prawo uznać, że warunek terminowości opłacenia składek lub podatku został dotrzymany”. PFRON potwierdzał też, że „Analogicznie traktowana będzie – udzielona w związku z panowaniem koronowirusa – ulga w postaci rozłożenia na raty należności (podatek, składki)”.

Jednak pracodawcy, którzy zaufali proponowanym rozwiązaniom i skorzystali z oferowanych ulg, zazwyczaj nie zmniejszając stanu zatrudnienia, od drugiej połowy 2024 r. zaczęli otrzymywać wezwania z PFRON do zwrotu dofinansowania za okresy, które objęte były układami ratalnymi zawartymi z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych. W postępowaniach prowadzonych na podstawie tych wezwań, PFRON informował, że koszty płacy w części składek na ubezpieczenia społeczne zostały przez pracodawcę poniesione nieterminowo, pomimo objęcia ich układami ratalnymi z ZUS. PFRON wyjaśnia, że jego zdaniem rozłożenie na raty nie modyfikuje sytuacji pracodawcy na gruncie przepisów ustawy o rehabilitacji, ponieważ instrument ten stosuje się w odniesieniu do należności, których ustawowy termin płatności już upłynął, a umowne ustalenie nowych terminów płatności rat nie zmienia terminu płatności składek określonego w ustawie. W konsekwencji, zdaniem PFRON, zawarcie układu ratalnego w ZUS nie zmienia ogólnego terminu płatności składek ZUS, a dofinansowanie do wynagrodzeń za okres, którego układ ratalny dotyczy – nie przysługuje.

Niewątpliwie takie działanie PFRON stanowi rażące naruszenie zasady prowadzenia postępowania w sposób budzący zaufanie jego uczestników do władzy publicznej, gdyż jest przykładem celowego wprowadzania pracodawców w błąd, w zakresie możliwości uzyskiwania przez nich pomocy publicznej. W szczególności naruszenia doznaje tu przepis art.8 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego, zgodnie z którym „Organy administracji publicznej bez uzasadnionej przyczyny nie odstępują od utrwalonej praktyki rozstrzygania spraw w takim samym stanie faktycznym i prawnym”.

Dlatego też, w przypadku otrzymania wezwania do zwrotu dofinansowania w sytuacji, gdy okres, którego dotyczy wezwanie objęty jest układem ratalnym zawartym w ZUS, warto składać wyjaśnienia, a negatywne decyzje zaskarżać, gdyż istnieje znacząca szansa na uzyskanie korzystnego rozstrzygnięcia w sądzie administracyjnym, ze względu na naruszenie obowiązującego prawa przez organ administracji publicznej.